Chánh ngữ là yếu tố thứ ba trong Bát Chánh Đạo, sau Chánh kiến và Chánh tư duy. Nếu Chánh kiến là “thấy biết đúng”, Chánh tư duy là “suy nghĩ đúng” thì Chánh ngữ là “nói năng đúng”.
Nói năng đúng ở đây bao hàm việc sử dụng lời nói một cách chân thật, thiện lành và có ý nghĩa, tránh những lời nói gây tổn hại, chia rẽ, gây đau khổ cho bản thân và người khác.
Bốn điều cần tránh trong Chánh ngữ:
- Nói dối: Không nói những điều sai sự thật, vu khống, lừa gạt người khác.
- Nói lời chia rẽ: Không nói những lời gây mất đoàn kết, xung đột, chia rẽ tình cảm giữa người với người.
- Nói lời thô ác: Không nói những lời lẽ cay nghiệt, chửi rủa, mắng nhiếc, làm tổn thương người khác.
- Nói lời vô ích: Không nói những lời nhảm nhí, buôn chuyện, phiếm luận, không mang lại lợi ích cho bản thân và người khác.
Bốn điều cần thực hành trong Chánh ngữ:
- Nói lời chân thật: Luôn nói sự thật, trung thực trong lời nói, không gian dối, lừa lọc.
- Nói lời hòa giải: Nói những lời khuyên nhủ, an ủi, động viên, góp phần xây dựng mối quan hệ hòa thuận, yêu thương.
- Nói lời ái ngữ: Sử dụng ngôn từ lịch sự, nhẹ nhàng, tôn trọng người nghe, mang đến niềm vui và sự an lạc.
- Nói lời hữu ích: Nói những lời mang lại lợi ích cho bản thân và người khác, góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp hơn.
Lợi ích của Chánh ngữ:
- Gìn giữ sự hòa thuận: Lời nói đúng đắn giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với mọi người xung quanh.
- Tạo dựng niềm tin: Nói lời chân thật giúp ta được mọi người tin tưởng và quý mến.
- Phát triển trí tuệ: Chánh ngữ giúp ta rèn luyện khả năng giao tiếp, diễn đạt, từ đó nâng cao trí tuệ.
- Thanh lọc tâm hồn: Sử dụng lời nói thiện lành giúp tâm hồn ta trở nên trong sáng, an lạc.
Cách thực hành Chánh ngữ:
- Suy nghĩ trước khi nói: Cân nhắc kỹ lưỡng trước khi nói ra bất cứ điều gì.
- Lắng nghe tích cực: Chú tâm lắng nghe người khác nói, tránh ngắt lời hay phản bác.
- Kiểm soát cảm xúc: Không để cảm xúc chi phối lời nói.
- Thường xuyên quán chiếu: Nhận biết và điều chỉnh những lỗi lầm trong lời nói của mình.
Chánh ngữ là một yếu tố quan trọng trong Bát Chánh Đạo, giúp con người sử dụng lời nói một cách thiện lành và có ý nghĩa, góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.